Bombarderima „bristol blenhajm” sa aerodroma Rovine, koji su pratili lovci „hariken”, napadnuta je železnička komunikacija u Gracu
Specijalno za „Politiku”
Nova Topola ‒ Saznavši preko radija, jer su vojne veze bile u prekidu, da su u zoru 6. aprila 1941. godine Nemci bombardovali Beograd, vazduhoplovna komanda Kraljevine Jugoslavije u Rovinama kod Nove Topole, odlučila je da postupi po ranije utvrđenom ratnom planu R-41. Polovinom marta 1941. godine, navodi istoričar Aleksandar Ognjević, počele su pripreme za izmeštanje aviona sa aerodroma Borongaj kod Zagreba na pomoćni aerodrome Rovine kod Nove Topole i Bosanski Aleksandrovac. Osmi bombarderski puk u Novoj Topoli imao je u svom sastavu 22 dvomotorna bombardera „bristol blenhajm”, po dva dvomotorca „kaproni” i „biker” te jedan avion „fizir FP 2”. Takođe, kraljevsko vazduhoplovstvo je u Novoj Topoli posedovalo i četiri aviona „brege”. U sastavu Četvortog lovačkog puka u Aleksandrovcu bilo je 16 aviona „hoker hariken”, što je zajednički predstavljalo impresivnu vojnu silu.
Komandant Osmog puka Stanko Diklić naredio je da dva bombardera „bristol blenhajm” sa aerodroma Rovine napadnu ciljeve u Austriji. Za pratnju su određena dva lovca tipa „hariken” sa obližnjeg aerodroma Aleksandrovac. Istog dana, 6. aprila popodne, poleteli su na svoj najvažniji zadatak, bombardovanje položaja Trećeg rajha. Bila je to hrabra i odlučna osveta za razoreni Beograd. Pilot, narednik Karlo Murko sa kojim su posadu činili izviđač Ivan Pandža i strelac Radenko Malešević, ostavio je zapis o tom događaju, u vazduhu, iznad Graca: „Osmatram nebo, čisto je. Sa leve strane vidi se put pretrpan tenkovima. Ispod mene je železnica, nad kojom brišem sa 380 kilometara na čas. Predgrađe Graca. Dižem se na 300 metara i dajem znak izviđaču. Za nekoliko sekundi ću odbaciti bombe. Sada! Prva bomba je tresnula među vagone, druga na splet kružnih skretnica. Otvorio se veliki krater. Treća bomba je porušila dvospratno železničko skladište, iznad čega se naglo dižem u oštrom zaokretu iznad dimnih eksplozija bombi. Četvrta bomba odletela je preko krova skladišta, čiju eksploziju nisam video usled penjućeg zaokreta. Van sebe sam od oduševljenja. Uspelo mi je. Bombardovao sam Treći rajh. To vam je za Beograd!”
Drugi jugoslovenski avion, sa istočne strane, preleteo je gotovo istovremeno glavnu železničku stanicu gde su transporteri čekali na otpremanje vojnih jedinica i hrane, i bacio tri bombe. U blizini je bila zgrada Trgovačkog udruženja. I ovde su posledice bile velike. Dve hale sa oko 60 vagona namirnica su izgorele, navedeno je u austrijskim izveštajima, u kojima je opisano dejstvo posade koju su činili pilot Đorđe Putica, izviđač Ivan Salević i nepoznati strelac. Radionice građevinske firme „Granit” uništene su u širini od 25 metara, a zapaljeno je nekoliko vojnih i državnih objekata. Oko 400 stanovnika u tom delu grada je evakuisano. Šteta od bombardovanja vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije, prvog dana rata, bila je velika.
Ni drugog dana rata, 7. aprila bombarderi iz Lijevča nisu odustali od napada na ciljeve, duboko na teritoriji Austrije. Ovaj put, u rano jutro, oko četiri, iz Nove Topole, poletele su tri posade na „blenhajmima”. Određeni su ciljevi, Feldbah, Filah, Glahenberg i Vildon. Istoričar Dragan Krsmanović smatra da je ratno vazduhoplovstvo Kraljevine Jugoslavije, jedini rod vojske koji je spremno dočekao aprilski rat.
„Već 12. marta izvršena je mobilizacija. Dogovoren je prelazak na ratne aerodrome. Opremljenost avijacije bila je solidna. Dominirali su vazduhoplovi starijeg tipa, ali je bilo i modernih aviona, nemačke, britanske i francuske proizvodnje”, objašnjava Krsmanović.
Piloti stacionirani na aerodromima u Lijevče polju, pokazali su borbenu sposobnost i vitalnost avijacije Kraljevine Jugoslavije. Čast države koja je nestajala u pepelu i dimu okupatorskih bombi, čuvali su heroji kraljevskog vazduhoplovstva. Njihovi podvizi zauzimaju svetle stranice srpske istorije.
Inspirisao generacije za vojnički i pilotski poziv
Sveto Savićević, oficir Vojske Republike Srpske u penziji i brat pilota Ivana Salevića, rekao je da se uvek njime ponosio. „Posedujemo fotografije i dokumente o Ivanu i njegovom ratnom putu. Ponosan sam na sve što je on uradio. On je uticao da se i ja opredelim za vojni poziv i ostanem u Banjaluci. Moj sin Saša je takođe pilot”, kazao je Sveto Savićević.
